Συντάκτης: Αφροδίτη Πολίτη
«Οι ειδήσεις με αρρωσταίνουν». Είναι ο διπλανός σας που το λέει συχνά πια, και ο παραδιπλανός, είναι και ο αντίλαλος της σκέψης που μόλις κάνατε ακούγοντας ένα τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων. Αναπαράγοντας τη «γραμμή» της αποδοχής, την κυρίαρχη ιδεολογία, δηλαδή ποντάροντας σ ένα συναίσθημα αποκομμένο από τη σκέψη και την κριτική, τα δελτία ειδήσεων των 8:00, όπως έχουμε συνηθίσει να τα αποκαλούμε, καλλιεργούν τον πανικό, την άγνοια, την ηττοπάθεια, τον ατομισμό και τη μοιρολατρία. Επί πλέον, ενισχύουν τις ενοχές και την κατάθλιψη των τηλεθεατών. Νισάφι πια...
Ανοίγω την τηλεόραση και μου μαυρίζει η ψυχή». «Μιλάνε σαν να είναι ένας τυφώνας που μας έχει παρασύρει όλους». «Ξέρω ότι τα πράγματα είναι άσχημα, αλλά δεν μπορώ να πενθώ συνέχεια». Αυτές είναι μερικές από τις επαναλαμβανόμενες φράσεις-κλειδιά που εντόπισαν οι φοιτητές του Παντείου Πανεπιστημίου σε έρευνα για το πώς τα ΜΜΕ καλύπτουν την οικονομική κρίση. Η έρευνα, που περιλαμβάνει αποκωδικοποίηση των οπτικοακουστικών μηνυμάτων από τα κεντρικά δελτία ειδήσεων και τις εφημερίδες και συνεντεύξεις με πολίτες 18-50 ετών, ξεκίνησε ενώ το ΔΝΤ ήταν ακόμα προ των πυλών, πριν από τη μεγάλη διαδήλωση της 5ης Μαΐου και τους θανάτους που τη σημάδεψαν.
Μιλήσαμε με την καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Αλεξάνδρα Κορωναίου, που συντονίζει την έρευνα στο πλαίσιο του μαθήματος Ψυχοκοινωνιολογία στα ΜΜΕ. Τα συμπεράσματα της έρευνας, που συνεχώς εμπλουτίζονται καθώς η επικαιρότητα τρέχει με απρόβλεπτους ρυθμούς, είναι αποκαλυπτικά: άγχος, φόβος, απέχθεια, κατάθλιψη είναι μερικά από τα συναισθήματα που προκαλεί ο τρόπος που καλύπτουν τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ αλλά και οι εφημερίδες την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, όμως, η επιλεκτική παρουσίαση των γεγονότων γεννά και την αντίθετη άποψη: την αμφισβήτηση, τη δυσπιστία, τη στροφή σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης -κυρίως στο ίντερνετ- ειδικά για τις νεαρές ηλικίες.
Σύμφωνα με την έρευνα, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις εφημερίδες «Αυγή» και «Δρόμος» και έκανε μια δεύτερη καριέρα στα διαδικτυακά μπλογκ, τα ΜΜΕ προσεγγίζουν την κρίση με πέντε βασικούς τρόπους:
1. Δραματοποίηση
Η κρίση παρουσιάζεται σαν μια φυσική καταστροφή αναπόφευκτη και ανεξήγητη, σαν μια άλλη 11η Σεπτεμβρίου. Ακολουθείται η ίδια «συνταγή» παρουσίασης, χωρίς να αναλύονται οι βαθύτεροι λόγοι ούτε να ακούγονται τρόποι διεξόδου από την κρίση. Οι εκφράσεις που χρησιμοποιούνται είναι «εφιαλτικό σενάριο», «απελπιστική κατάσταση», «δεν υπάρχει άλλος δρόμος», «σκληρά αλλά αναγκαία μέτρα», «είμαστε στο χείλος του γκρεμού».
Πλάι στις παρατηρήσεις της έρευνας θα μπορούσε κανείς να προσθέσει ότι το μοντέλο της δραματοποίησης ακολουθείται όχι μόνο στην παρουσίαση της οικονομικής κατάστασης, αλλά και στην αντιμετώπιση των αντιδράσεων και διαδηλώσεων. «Τα πλάνα από την πορεία που έδειχναν τη μαζικότητα του κόσμου ήταν ελάχιστα σε σχέση με τις εικόνες από τις καταστροφές και τη φονική πυρκαγιά» επισημαίνει η πανεπιστημιακός, σχολιάζοντας την κάλυψη της πορείας της 5ης Μαΐου.
Πράγματι, ο τραγικός θάνατος τριών εργαζομένων κατάπιε το ανθρώπινο τσουνάμι που πλημμύρισε τους δρόμους, μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον των ΜΜΕ από τις κοινωνικές αντιδράσεις στην καταδίκη της βίας. Το τριπλό έγκλημα μούδιασε την κοινωνία στο σύνολό της· όμως, τα ανακλαστικά των ΜΜΕ να παρουσιάσουν με όρους θρίλερ μία ήδη δραματική κατάσταση, αποκρύπτοντας, παραπληροφορώντας ή παραποιώντας γεγονότα, ακόμα και στοχοποιώντας διαδηλωτές, ακολουθεί πάλι την ίδια συνταγή «το δράμα πάνω από τα γεγονότα».
Οσοι έβλεπαν μόνο τηλεόραση εκείνες τις ημέρες, χωρίς να διαβάζουν εφημερίδες ή διαδίκτυο, το πιο πιθανό είναι να άκουσαν ότι κάποιοι φώναξαν «να καούν» παρά να έμαθαν ότι διαδηλωτές, και μάλιστα μετανάστες, έσπευσαν να διασώσουν τους εγκλωβισμένους. Η «άβυσσος» και η «έκτακτη ανάγκη» έδωσαν χώρο σε ηλεκτρονικές και έ- ντυπες φωνές που ζητούσαν να καταργηθούν άρθρα του Συντάγματος και να επιβληθεί «όχι ακριβώς δικτατορία» αλλά κάτι που της μοιάζει ανησυχητικά.
2. Ενοχοποίηση του κοινού
Φταίμε όλοι, και μάλιστα σχεδόν το ίδιο, για την κατάσταση στην οποία φτάσαμε. Το ίδιο όσοι έφαγαν εκατομμύρια με σκάνδαλα που ποτέ δεν εξιχνιάστηκαν, το ίδιο και όσοι έχουν απλήρωτα δάνεια και υπερχρεωμένες πιστωτικές. Ο ψιλικατζής και ο μεγαλοεπιχειρηματίας, ο άνεργος και το γκόλντεν-μπόι, ο συνταξιούχος και ο εκατομμυριούχος αντιμετωπίζονται ως συνυπεύθυνοι σε μια διάχυση της διαφθοράς που θα λυθεί «αναλαμβάνοντας όλοι τις ευθύνες μας». Οπως τονίζεται στην έρευνα, «η εικόνα που μεταφέρουν είναι η εικόνα μιας διεφθαρμένης κοινωνίας στο σύνολό της. Η συλλογική ενοχοποίηση "απαγορεύει" στο θυμό και την οργή να εκφραστούν με στόχο τους πραγματικούς υπεύθυνους, δημιουργώντας συναισθήματα αυτοαπόρριψης και αυτομομφής. Ετσι καθηλώνει τους πολίτες και οδηγεί αθόρυβα στην αποδοχή των μέτρων. Μόνο τα ΜΜΕ και οι άνθρωποί τους δεν εμφανίζονται ποτέ να εμπλέκονται σε σκάνδαλα, ύποπτες δραστηριότητες, φοροδιαφυγή κ.ά.».
3. Εμφαση στο ατομικό
Η ανασφάλεια υπερτονίζεται ως το μόνο επιτρεπτό συναίσθημα. Οι συλλογικές αντιδράσεις (διαδηλώσεις, απεργίες κ.λπ.) προβάλλονται συνήθως τελευταίες, άρα ασή- μαντες και, τελικά, μάταιες. Ελάχιστη ώρα καταλαμβάνουν στα δελτία οι μαζικές ειρηνικές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες· μόνο τα σπασίματα παρουσιάζονται με έμφαση. Το ζουμ του φακού γίνεται στο ατομικό δράμα: μία άνεργη μητέρα, ένας συνταξιούχος, ένας έμπορος εμφανίζονται ως ατομικές περιπτώσεις, αποκομμένες από το συλλογικό. Κατά το δόγμα «ένας θάνατος είναι τραγωδία, χίλιοι θάνατοι είναι στατιστική», οι «συλλογικότητες» εμφανίζονται με τη μορφή στατιστικών πινάκων: 1.000.000 άνεργοι, το 20% ζει κάτω από το όριο της φτώχειας κ.ο.κ. Φυσικά, οι στατιστικές είναι νούμερα και δεν έχουν δύναμη να αλλάξουν τη μοίρα. Στην τελική, είναι διεσπαρμένες μονάδες, μοιραίοι και άβουλοι αντάμα, κατά το θατσερικό ρητό «δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα».
4. Υποβάθμιση στο συλλογικό
Οσο προβάλλεται κατά κόρον το μοτίβο «είμαστε όλοι υπαίτιοι», η αντιμετώπιση της κρίσης παρουσιάζεται ως: α) υπόθεση των πολιτικών που χειρίζονται τα πράγματα και β) ατομική υπόθεση του καθενός να τα βγάλει πέρα όπως μπορεί. Οι συλλογικές μορφές αγώνα (διαδηλώσεις, απεργίες κ.λπ.) υποβαθμίζονται ως «άκαιρες», «υπερβολικές» ή/και «καταστροφικές» για τη χώρα. Σε έναν εσκεμμένο συμψηφισμό, κάποιοι έφτασαν να συγκρίνουν τη μαζική απόπειρα εισόδου των διαδηλωτών στη Βουλή με τον εμπρησμό της Μαρφίν, προκαλώντας τον γκεμπελικό συνειρμό «διαδηλωτής = πιθανός δολοφόνος».
5. Κοινωνικός αυτοματισμός
Η παρουσίαση των μέτρων αλλά και των αντιδράσεων στοχεύει στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, ώστε η μία κοινωνική ομάδα να στρέφεται εναντίον της άλλης και να φαίνεται ότι απειλεί την ευημερία της άλλης. Δημόσιοι υπάλληλοι εναντίον ιδιωτικών (βλέπε και την αποτυχημένη απόπειρα να παρουσιαστεί ότι η κυβέρνηση «έσωσε» τάχα τον 13-14ο μισθό των ιδιωτικών), διαδηλωτές εναντίον εμπόρων και τουρισμού, απεργοί εναντίον εργαζομένων. «Η λογική τού διαίρει και βασίλευε» παρατηρεί η Αλ. Κορωναίου «εδραιώνει την κυριαρχία όχι των πολιτικών προσώπων (άλλωστε, εύκολα γίνονται αποδιοπομπαίοι τράγοι), αλλά των ίδιων των δημοσιογράφων και των μέσων. Μόνο αυτοί μένουν στο απυρόβλητο».
Οπως, όμως, μας είπε η ίδια η καθηγήτρια και συντονίστρια της έρευνας, ο τρόπος που τα κυρίαρχα ΜΜΕ παρουσιάζουν την κρίση συντελεί στην ίδια την κρίση και την απαξίωση των ΜΜΕ. «Ολο και περισσότεροι νέοι δεν ενημερώνονται από την τηλεόραση, ειδικά οι ηλικίες κάτω των 25. Γι αυτό στρέφονται σε μέσα που ενθαρρύνουν το διάλογο, όπως το διαδίκτυο. Οσο για την τηλεόραση, στρέφονται κυρίως σε χιουμοριστικές εκπομπές, όπως το "Αλ Τσαντίρι Νιους" και το "Ράδιο Αρβύλα", ακόμα και στα λεγόμενα ψυχαγωγικά δελτία ειδήσεων».
Οπως φάνηκε μέσα από συνεντεύξεις με το κοινό, πολλοί αποφεύγουν συνειδητά τις ειδήσεις, γιατί τους προκαλούν άγχος και απέχθεια, τους οδηγούν στην κατάθλιψη. «Χαρακτηριστικά θυμάμαι τη φράση μια κοπέλας, ότι όταν βλέπει τηλεόραση είναι σαν να πενθεί διαρκώς. Οπως γνωρίζουν οι ψυχολόγοι, το παρατεταμένο εσωτερικευμένο πένθος είναι κλινικό σύμπτωμα της κατάθλιψης. Ηδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε προειδοποιήσει από το 2008 ότι η οικονομική κρίση θα αυξήσει τα συμπτώματα κατάθλιψης και τις αυτοκτονίες. Αυτό φάνηκε με δραματικό τρόπο και στη χώρα μας, με τέσσερεις αυτοκτονίες σε ένα μόνο Σαββατοκύριακο. Ο τρόπος που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ την κρίση δεν διευκολύνει το διάλογο και σίγουρα επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία. Ο θεατής το εισπράττει ως μία συνθλιπτική απουσία ελέγχου στη ζωή του, στο παρόν και στο μέλλον του, ότι τα μέτρα είναι μονόδρομος και ότι δεν υπάρχει συλλογική διέξοδος, παρά μόνο η ατομική συμμόρφωση».
Κι όμως, όπως φαίνεται μέσα από τις συνεντεύξεις, πάρα πολλοί ερωτώμενοι αμφισβητούν πως τα πράγματα είναι έτσι όπως μας τα παρουσιάζουν, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των νεότερων ηλικιών είναι πεπεισμένη ότι θα υπάρξει κοινωνική αντίδραση
Πηγή: http://www.enet.gr/
Απολαυστική επιστολή blogger στην Παναγιωταρέα
ΑπάντησηΔιαγραφήFrom: DMR - demasamere [AT] yahoo.com
To: Anna Panagiotarea
Χωρίς σχόλια
Αγαπητή Δρ. Παναγιωταρέα.
Σας απευθύνομαι ως μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας που είστε, και
συγκεκριμένα σαν Αναπληρώτρια Kαθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης, μία θέση που συνεπάγεται δηλαδή την μονιμότητα.
Kαι παίρνω αφορμή επειδή σας βλέπω συχνά-πυκνά καλεσμένη στην εκπομπή του κ.
Γιάννη Πρετεντέρη για τα θέματα της παιδείας.
H επιλογή του κ. Πρετεντέρη να σας καλεί είναι εξαιρετική.
Αναρωτιέμαι πότε θα την εκμεταλλευτεί κάποιος επιτέλους, καθώς η παρουσία
σας σε τέτοιες συζητήσεις Δρ. Παναγιωταρέα είναι η πλέον κατάλληλη για να
αποκαλυφθεί η παθογένεια του Eλληνικού Δημόσιου Πανεπιστήμιου, και το χάλι
στο οποίο έχει περιέλθει.
Bλέπετε Δρ. Παναγιωταρέα, το Eλληνικό πανεπιστήμιο πάσχει πρώτα από όλα όχι
γιατί οι φοιτητές κάνουν καταλήψεις. Πάσχει γιατί δε μπορούν να σεβαστούν
ένα πανεπιστήμιο όπου κάποια σαν και εσάς, χωρίς σημαντικά ακαδημαϊκά
προσόντα, χωρίς ερευνητικό έργο, χωρίς διεκπεραίωση τον βασικών υποχρεώσεων
που έχετε απέναντι στο πανεπιστήμιο, κατέχει μόνιμη θέση καθηγητού σε αυτό.
Θα αναρωτιέστε με ποιο δικαίωμα σας απευθύνω τον λόγο.
H απάντηση Δρ. Παναγιωταρέα είναι ότι πρώτα από όλα με τους φόρους μου
πληρώνω τους τρεις μισθούς σας - τον πρώτο στο δημόσιο πανεπιστήμιο, τον
δεύτερο στην δημόσια τηλεόραση , την E Ρ T , τον τρίτο στο Δημοτικό
Ραδιόφωνο της Αθήνας. (T ον τέταρτο μισθό σας τον πληρώνει το Ίδρυμα Ωνάση).
Kαι επιπλέον όπως εσείς διατηρείτε το δικαίωμα να κρίνετε τους φοιτητές εγώ
ως πολίτης έχω το δικαίωμα να κρίνω εσάς.
Tην αφορμή μου την δίνει η προκλητική και θρασύτατη παρουσία σας στα
τηλεοπτικά πάνελς ως τιμητού της κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει η
παιδεία στη χώρα μας, όταν εσείς είστε το χαρακτηριστικότερο αίτιο.
Kαι εξηγώ:
Eπισκέφθηκα τον διαδικτυακό τόπου του πανεπιστημιακού τμήματος στο οποίο
διδάσκετε και μόνη εσείς από όλους τους διδάσκοντες δεν αναφέρετε ούτε το
αντικείμενο του διδακτορικού σας, ούτε τις δημοσιεύσεις σας, ούτε την έρευνα
την οποία πραγματοποιείτε;
Γιατί Δρ. Παναγιωταρέα;
Eίναι μυστικά;
Γιατί η ακαδημαϊκή κοινότητα να μη γνωρίζει την σημαντική συνεισφορά σας
στην επιστήμη την οποία απαιτεί η καθηγητική καρέκλα που καταλάβατε;
Πείτε μας λοιπόν κυρία Παναγιωταρέα, ποια είναι η ερευνητική δουλειά με την
οποία ασχολείστε στην παρούσα φάση;
Σε ποια έγκυρα περιοδικά του εξωτερικού έχουν δημοσιευθεί εργασίες σας; Για
να μην μπερδευτείτε, δεν εννοώ τα άρθρα σας στις εφημερίδες. Δεν εννοώ το
μυθιστόρημα μας και το βιβλίο συνέντευξη ενός πολιτικού προσώπου.E ννοώ αυτά
τα επιστημονικά περιοδικά (refereed scientific journals) στα οποία η
δημοσίευση περνάει από κρίση από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, (το
λεγόμενο peer review system) και βάσει των οποίων η διεθνής ακαδημαϊκή
κοινότητα κρίνει τα μέλη της.
Ποιες από τις εργασίες αυτές υπάρχουν στο "Citation Index", τον κατάλογο
εκείνο που παρουσιάζει εργασίες άλλων επιστημόνων που αναφέρονται στο δικό
σας επιστημονικό έργο;
Πόσες διδακτορικές εργασίες έχετε επιβλέψει από τότε που γίνατε καθηγήτρια
και που βρίσκονται οι διδακτορικοί φοιτητές σας σήμερα;
Mε βάση ποιο επιστημονικό έργο εκλεγήκατε στην βαθμίδα του μόνιμου καθηγητή
στο δημόσιο πανεπιστήμιο;
(Συνεχίζεται....)
(Συνέχεια....)
ΑπάντησηΔιαγραφήποιο είναι το θέμα του διδακτορικού σας και που το εκπονήσατε; Που
δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα του; Πώς προχώρησε την επιστήμη;
Δρ. Παναγιωταρέα, όταν βγαίνετε στην τηλεόραση οι τηλεθεατές δεν είναι όλοι
ανόητοι όπως εσείς πιστεύετε.
Mερικοί από αυτούς έχουν αποκτήσει και διδακτορικό, έχουν διδάξει σε
πανεπιστήμια του εξωτερικού, και γνωρίζουν τη σκληρή, επίμονη, ανελέητη
διαδικασία που χρειάζεται για να ανέβει κάποιος τις καθηγητικές βαθμίδες.
Απαιτείται κουραστική και χρονοβόρα έρευνα, δημοσίευσή της σε έγκριτα
περιοδικά, παρουσίασή της σε συνέδρια, επίβλεψη διδακτορικών εργασιών και
ερευνητικού έργου, διδασκαλία σε μεταπτυχιακό επίπεδο και προπτυχιακό
επίπεδο (δηλαδή προετοιμασία παραδόσεων, διορθώσεις εργασιών, βαθμολόγηση
εξετάσεων κλπ). Ακόμα και για καθηγητές πανεπιστημίου που έχουν αποκτήσει τα
διδακτορικά τους από πανεπιστήμια τα οποία βρίσκονται στη διεθνή κατάταξη
πολύ υψηλότερα από ότι αυτό στο οποίο έχετε σπουδάσει εσείς, δηλαδή για
επιστήμονες με τεράστιο ταλέντο και μεγάλες επιστημονικές επιδόσεις, οι
απαιτήσεις της καθηγητικής καρέκλας απαιτούν όλο το χρόνο τους, όλη την
ενέργειά τους, για πάρα πολλά χρόνια.
Eσείς όμως ζείτε στην Αθήνα, εργάζεστε σε τρεις (τουλάχιστον) διαφορετικές
δουλειές εκτός του πανεπιστημίου, γράψατε ένα μυθιστόρημα, και ταυτόχρονα
προσπαθείτε να μας πείσετε ότι εκπληρώνετε τις υποχρεώσεις σας στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο που βρίσκεται σε μία άλλη πόλη από εκείνη που
βρίσκεται ο τόπος κατοικίας σας και της κύριας εργασίας σας, στη Θεσσαλονίκη
Kαι αυτό που με εκπλήσσει Δρ. Παναγιωταρέα, αυτό που με θυμώνει ως πολίτη
και ως μέλους της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι ότι όχι μόνο δεν κρύβεστε,
αλλά επειδή έχετε το θράσος να βγαίνετε στις τηλεοράσεις και να παριστάνετε
την αγανακτισμένη με την κατάντια του Eλληνικού πανεπιστημίου, στην οποία
πρώτη από όλους συνεισφέρετε εσείς.
Tο διαδίκτυο είναι ένα νέο μέσο διαλόγου και μετάδοσης πληροφορίας. Αν σας
αδίκησα περιμένω την απάντησή σας την οποία θα δημοσιεύσω χωρίς περικοπές
αυτούσια στο blog μου, demasamere. blogspot. com όπου βρίσκεται και η
επιστολή μου προς εσάς.
Mε τιμή
(Αντιγραφή : Αντρέας)